Sürrealizmin öncülerinden Salvador Dali’nin ve fotoğrafçılıkta yapılmayanları yapan Philippe Halsman’ın ortaklaşa kurguladığı bu sıra dışı fotoğraf, Halsman’ın en ünlü çalışmalarından birisidir ve fotoğrafçılığa yeni bir soluk getirmiştir. Gelin bu çalışmaya yakından bakalım.
Fotoğrafı kısaca incelersek göze çarpan ilk detay fotoğrafın sağ tarafında bulunan uçan kediler olacaktır. Kedilerle birlikte ön planda yer alan fırlatılmış su kütlesi ve uçan sandalye de kendini hemen belli etmektedir. Arka planda ise Salvador Dali’nin havaya zıplamış olduğunu ve hemen yanında bir şövale olduğunu görebiliriz. Son olarak fotoğrafın sağ kısmının büyük bir bölümünü kaplayan başka bir resim göze çarpar. Bu resim fotoğrafın adına da ilham veren Salvador Dali’nin Leda Atomica adlı tablosudur. Peki tarihe geçen bu karenin hikayesi nedir?
İki sanatçı 1940’ların başında tanışır. Sonrasında birlikte birçok projeye imza atan ikili bir gün Dali’nin henüz tamamlanmamış tablosu “Leda Atomica” hakkında tartışmaya başlar. Bu tartışma esnasında Halsman’ın aklına yeni bir fikir gelir ve fotoğrafa dökmek için onu Dali’ye açıklar. Böylece birlikte fotoğrafı kurgulamaya başlarlar.
Harold Edgerton’ın 1930’larda çektiği Coronet isimli fotoğraf ikili için önemli bir ilham kaynağı oldu. Fotoğrafa baktığımızda yeni düşmüş bir süt damlasının sütün yüzeyinde taç benzeri bir yapı oluşturduğunu görürüz. Bu fotoğraftaki “Asılı Kalma” özelliği Dali ve Halsman’ı oldukça etkilemiştir.
İkili başlarda çekimler için tavuk ve süt kullanmayı düşündü ancak New York eyaletinin hayvanları koruma yasaları nedeniyle bu fikirden vazgeçti. Onun yerine zarar görmeyecekleri şekilde kedileri kullanmaya karar verdiler. Halsman çekimi kendi stüdyosunda, bir sene önce yine kendi hazırladığı 4 x 5 formatındaki çift lensli fotoğraf makinesini kullanarak yaptı.
Fotoğrafta kullanılan şövale ve Dali’nin Leda Atomica tablosu iplerle tavana tutturulmuştu. Sol taraftaki sandalyeyi Halsman’ın eşi Yvonne tutuyordu. Asistanlar ise suyu ve kedileri havaya fırlatıyordu. Halsman saymaya başlıyor; üçe geldiğinde kediler ile su fırlatılıyor, dörtte ise Dali zıplıyor ve sonrasında Halsman fotoğrafı çekiyordu. O gün stüdyoda Halsman’ı tatmin edecek poz yakalanana kadar altı saatlik bir çalışma sonrasında 28 farklı fotoğraf çekildi.
Halsman çekim bittikten sonra çeşitli değişiklikler yaptı. Cisimleri tutan ipleri yok etti ve sol kenarı kırparak sandalyeyi tutan Yvonne’un elini ve suyu fırlatan asistanı dışarıda bıraktı. Ancak yaptığı en büyük değişiklik, çekim sırasında boş olan şövale üzerine Dali’nin ikinci bir tablosunu yerleştirmekti. Ancak Halsman, boş şövaleyi tablo ile doldurmasına rağmen, cismin yerdeki gölgesini değiştirmedi.
Halsman bu fotoğrafta, daha sonra “Jumpology (zıplama bilimi)” olarak adlandıracağı yeni bir teknik kullandı. Ona göre bu teknikte kişi fotoğrafçıya poz vermek yerine zıplamalıydı. Çünkü zıplayan kişiler fotoğrafları çekildiği anda kameraya duygusal açıdan dengesiz yakalanıyorlardı ve bu dengesizlikleri fotoğrafta kişiliklerinin çeşitli özelliklerini yansıtıyordu.
Halsman ayrıca sıra dışı fotoğraflar çekmenin üç kurala bağlı olduğunu söylüyordu. Bunları:
1)Sıra dışı teknik kuralı
2)Sıra dışı özellik ekleme kuralı
3)Bir özelliği dışarıda bırakma kuralı olarak sıralayabiliriz.
Dali Atomicus’un çekiminde; cisimleri havada asılı bırakarak birinci kuralı, kedileri havaya atıp ıslatmakla ikinci kuralı ve yer çekimi algısını yıkarak üçüncü kuralı yerine getirmiş oluyordu.
Karmaşadan doğan estetik olarak tanımlayabileceğimiz bu fotoğrafın hikayesini Halsman’ın kendi sözleriyle bitirelim:
“Bana sorarsanız, fotoğrafçılık bazen oldukça ciddi bir uğraş, bazen büyük bir eğlencedir. Bir kamera ile gerçekliğin özünü yakalamak çoğu zaman sinir bozucu bir uğraş olabiliyor. Ama kişinin zihninde yer alan bir kurguyu fotoğrafa dökmek de insana mutluluk veriyor. Ben özellikle Salvador Dali ile çalıştığımda bu oyundan büyük zevk alıyorum. Birbirimizi tamamlıyoruz diyebilirim. Ne zaman sıra dışı bir fikirle gelsem Dali fotoğrafımın kahramanı olmak için hazırda bekliyor.” -P.Halsman
KAYNAKÇA
