YILDIZLARIN ALTINDA TANGO
En sevilen şarkılardan olan Yıldızların Altında’nın aslında bir tango olduğunu biliyor muydunuz? Gelin tangonun sahibi, ismini belki de Sema Moritz’in “Efsane Hanımlar” projesinden duyduğunuz, Seyyan Hanım’a ve tangonun dünya tarihinde doğuşuna kısa bir göz atalım.
KİMİN FİKRİYDİ BU?
Tango deyince birçoğumuzun aklına hemen entelektüel kesim tarafından rağbet gören müzikli dans türü gelir. Ancak esasen tango, ilk kez 19. yüzyılda genelev kuyruklarında ortaya çıktığında alt tabakanın ucuz bir eğlencesi olarak görülüyordu.
Tango; Fransa, İspanya, Macaristan gibi Avrupa ülkeleri ve çeşitli Afrika ülkelerinden Güney Amerika’ya iş göçünün olduğu sıralarda ortaya çıkmış bir kültür toplaması niteliğindedir. Nitekim tango sözcüğünün kökenini de net olarak bilemiyoruz. Pek çok görüş olmasıyla beraber, en yaygın iki kabulden biri Afrikalı kölelerin Kanarya Adaları, Latin Amerika ülkeleri gibi yerlerde eğlence amaçlı toplandıkları festivallere “Tambo” denmesinden geldiğidir. Ayrıca tambo, tangir (tambur, davul) bu eğlencelerin ana kahramanlarından olan çalgıların da ismidir.
Başta sözsüz, dört zamanlı basit ritimle çalınan tango 1917’de ilk kez Carlos Gardel tarafından sözlü olarak seslendirilmiştir. Bu zaman diliminde 4/4’lük ve 4/8’lik ritim kullanılmaya başlanan, Paris’te filmlerle popülerlik kazanan tango, fonografın da ulaşılabilirliğinin artmasıyla tüm Avrupa’ya kısa sürede yayılmış ve Türkiye’ye 1920’lerde gelmiştir.
TAŞ PLAK SEYYAN’DAN ÖNCE
Seyyan Oskay, alabildiğine mütevazı bir hayat süren ilk Türk Tango solistidir. O zamana dek ise aranjman olan 78 devirli taş plak tangolar dinleniyordu.
1920’lerin sonuna doğru Necip Celal Andel, Fehmi Ege ve Necdet Koyutürk’ün önderlik ettiği söz ve müziğin orijinal olduğu bir yerel tango akımı başlar. 70’lere kadar ülkenin gözde müzik türlerinden olmayı da sürdürür tango. Hatta Fehmi Ege İstanbul ve Ankara radyolarında kendi tango orkestrasıyla bant kayıtları yayınlar. Tam bir “Genç Cumhuriyet” eğlencesidir. Kadın ve erkekler arasındaki uçurumu her türlü eğlence mekânında, düğünlerde ve davetlerde 4/4’lük zarif bir dans olarak kapatmaya yardımcı olur.
Zarif bir dans diyoruz çünkü dönemin Türk tangosunu -tıpkı diğer Avrupa ülkeleri tangoları gibi- Arjantin tangosundan ayrı tutmak gerekir. Zira tangoda artık 19. yüzyılın şehvetli havasından eser kalmadığını söyleyebiliriz; söz ve müziği aşk, özlem ve hüzne bürünmüştür bu dönemde.
SÖZLÜ İLK TÜRK TANGOSU
1928’de Necip Celal ilk Türk tangosu olan “Mazi Kalbimde Bir Yaradır” ı besteler. 1932’de ise o zamanlar konservatuar öğrencisi olan Seyyan Oskay’ın sesiyle plağa kaydedilir.
Kimisinin “Yerli Edith Piaf”, kimisinin “Billur sesli soprano” dediği Seyyan Hanım konservatuar yıllarında Fransızca ve İtalyanca şarkılar seslendirmiştir. O zamanlar adı Kadıköy Opereti olan, şimdinin Süreyya Sineması’nda sahneye ilk çıkışı 16 yaşında olmuştur. Hocası Kaptanzâde Ali Rıza Bey’in bestelediği Çoban Yıldızı, Aşk Mevsimi, Akşam Garipliği gibi müzikleri de icra etmiştir.
Mazi Kalbimde Bir Yaradır’dan sonra yıldızı parlayan Seyyan Oskay ayda 100 lira gibi -o zaman için çok büyük paralara- Sahibinin Sesi plak firmasıyla yılda 10 plağa anlaşır. Bunun ne kadar büyük bir sayı olduğunu şöyle açıklayalım: Kocası Teğmen Sait Oskay ayda 75 lira maaş almakta ve o dönemde normal bir sanatçıya plak başı 10 lira ödenmektedir!
Ayrıca 1930’da Büyük Yalova Oteli’nde gerçekleşen Seyr-i Sefain Balosu’nda Atatürk’ün de huzurunda konserler vermiştir. Aslına bakarsanız Atatürk’ün tren yolculuklarında severek dinlediği plaklar arasında Seyyan Hanım’ın “Yıllar”, “Gündüzüm Gece Oldu” gibi eserleri de bulunur. İsmiyle, cismiyle, işiyle tam bir cumhuriyet kadınıdır yani kendisi.
Selanik’te doğmuş, adının anlamı “eşit” olan Seyyan Hanım 1942’de 2. çocuğunun da doğmasıyla piyasadan çekilir. Kaç plak seslendirdiğini kendisi dahi net olarak bilmezken 50 kadar olduğu düşünülür. 1978’de yeniden bir radyo programına davet edilene kadar da ortalarda görünmez. Maalesef bu radyo kayıtları da atılmıştır, elimizde bulunmuyor.
YILDIZLARIN ALTINDA TAŞ PLAK BİR TANGO DİNLESEK SENİNLE!
Şimdi geldik hepimizin Kargo grubunun cover’ından tanıdığı Yıldızların Altında şarkısına…
Kendisi bir tangodur! Hem de hocası Kaptanzâde Ali Rıza Bey’in bestesini seslendiren Seyyan Oskay’ın taş plağıdır.
Kaptanzâde Ali Rıza Bey’i aslında “İzmir Marşı” ndan tanıyorsunuz. İzmir Marşı’nın orijinal versiyonu olan “Kafkasya Dağlarında Çiçekler Açar” ın da bestekârıdır.
Yıldızların Altında tangosu kendisinin en sevdiği bestesi değil, hatta 20 dakikada bestelemiş, 25 bin satarak rekor kırmış! 4/4’lük ritimli dört dörtlük bir tango. ☺
Sözler Ömer Bedrettin Uşaklı’dan, beste Kaptanzade Ali Rıza’dan, seslendirme billur soprano Seyyan’dan… İşte cumhuriyet tarihinin en mütevazı tangolarından “Benim göynüm sarhoştur yıldızların altında” nın linki:
Yıldızların Altında: https://youtu.be/l6Cc130VPDc
Meraklıları için Seyyan Oskay’ın diğer birkaç tangosunu da bırakalım:
Mazi Kalbimde Bir Yaradır: https://youtu.be/igGOn7lMbHI
Suna: https://youtu.be/UGT8h3YFpo8
Bir Martı Gibi: https://youtu.be/jAALnat9Urw
Keyifli dinlemeler, dört dörtlük günler dileriz!
Şevval Şahin
İletişim için: [email protected]
KAYNAKÇA:
Adana musiki derneği. (tarih yok). Kaptanzade Ali Rıza bey: http://adanamusikidernegi.com/?pnum=131 adresinden alındı
Arcan, B. (2004, Şubat 21). Bianet. Semadan Efsane Hanımların Şarkıları: https://m.bianet.org/bianet/print/30020-semadan-efsane-hanimlarin-sarkilari adresinden alındı
Arkış, Ş. v. (2015, Mart 02). tangopedi. Türkiye’de Tangonun Tarihçesi: http://tangopedi.com/turkiyede-tangonun-tarihcesi/ adresinden alındı
biyografi info. (tarih yok). Fehmi Ege: https://www.biyografi.info/kisi/fehmi-ege adresinden alındı
Biyografya. (tarih yok). Seyyan Hanım: https://www.biyografya.com/biyografi/23580 adresinden alındı
Çavdaroğlu, S. Z. (tarih yok). musiki dergisi. Türkiye’nin Ses Kayıt Tarihine Bir Bakış…: http://www.musikidergisi.net/?p=859 adresinden alındı
Dinçer, V. (2015, temmuz 11). Listelist. 13 unutulmaz şarkısıyla yerli edith piaf seyyan hanım: https://listelist.com/yerli-edith-piaf/ adresinden alındı
Ergun, L. (2015). Medya, ideolojik hegemonya. Uluslararası İnsan Bilimleri .
Halkacı, İ. (tarih yok). Bir Bestecinin Hikayesi. İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi, s. 18.
Hızlan, D. (2019, mart 24). hürriyet. Seyyan Hanım Söylüyor: https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/dogan-hizlan/seyyan-hanim-soyluyor-41159666 adresinden alındı
Kovar, N. (2020, Mayıs 16). Çatlak Zemin . 16 Mayıs 1989: İlk Türkçe sözlü tango şarkısının billuri sesi Seyyan Hanım öldü: https://www.catlakzemin.com/16-mayis-1989-ilk-turkce-sozlu-tango-sarkisinin-billuri-sesi-seyyan-hanim-oldu/#:~:text=Tutucu%20olmayan%20fakat%20m%C3%BCtevaz%C4%B1%2C%20sade,olan%20Mazi’ye%20hayat%20verir. adresinden alındı
Radyo, N. (2016). sound cloud. İz Bırakan Kadınlar- Seyyan Hanım: https://soundcloud.com/ntvradyo/iz-birakan-kadinlar-seyyan-hanim-21-haziran-2016 adresinden alındı
Sarıboğa, B. (2019, temmuz 27). Tango Müziğinin Tarihsel Süreci ve Türkiye’de Tango Müziğine Genel Bir Bakış. dergipark.
Soydan, S. (2020, haziran 10). T24. Kafkasya dağlarında çiçekler açtıran Kaptanzade Ali Rıza Bey: https://t24.com.tr/k24/yazi/kafkasya-daglarinda-cicekler-actiran-kaptanzade-ali-riza-bey,2714 adresinden alındı
T.C. Cumhurbaşkanlığı. (tarih yok). https://www.tccb.gov.tr/assets/muzik/index.html adresinden alındı
Tango Dans. (tarih yok). Arjantin Tango Serüveni: https://www.tangodans.com/bilgi adresinden alındı
Ünlü, C. (2019, Nisan 4). Açık Radyo . Taş plaktan uzunçalara: ‘Seyyan Hanım Tangolar’ Sadânüvis’te: https://acikradyo.com.tr/sadanuvis/tas-plaktan-uzuncalara-seyyan-hanim-tangolar-sadanuviste adresinden alındı
wikipedia. (tarih yok). tango: https://tr.wikipedia.org/wiki/Tango adresinden alındı
wikipedia. (2020). Seyyan Hanım: https://tr.wikipedia.org/wiki/Seyyan_Han%C4%B1m adresinden alındı
wikipedia. (2021). Türk pop müziği kronolojisi: https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_pop_m%C3%BCzi%C4%9Fi_kronolojisi adresinden alındı
Yener, S. (tarih yok). Musiki Klavuzu. Kaptanzade Ali Rıza Bey: http://www.musikiklavuzu.net/?/blog/bestekarlar/kapanzade-ali-riza-bey-1881-1934 adresinden alındı