56 yıllık ömrüne 200’ün üzerinde şarkı, 3000’in üzerinde (?) plaket ve ödül sığdıran Barış abimizin doğum gününü geçtiğimiz günlerde kutladık. Peki ama onu ne kadar tanıyoruz ve müzik kariyeri hakkında ne kadar şey biliyoruz? Gelin sizlerle birlikte, kendi gibi doğurgan Anadolu’nun kucağına düştüğü günü sonradan da olsa kutlamak ve Barış Manço’yu daha iyi anlamak adına onun yaşamına, kariyerine ve karakterine bir göz atalım.

İSMİ DE TARZI GİBİ EŞSİZ

2 Ocak 1943’te doğan Barış Manço’nun, Türkiye’de “Barış” ismine sahip ilk kişi olduğunu aktarmış bize oğlu Doğukan Manço. 1939’da fiilen başlayan 2. Dünya Savaşı’nın verdiği barış özlemiyle konulmuş bir isimdir bu. Nitekim 1991’de Türk-Japon etkinlikleri kapsamında  “Uluslararası Kültür ve Barış Ödülü” ne layık görülen üstat; ülkemizde de işini sevgiyle yapan, “Bugün Bayram”, “Hal Hal”, “Arkadaşım Eşek”, “Nane Limon Kabuğu”, “Dağlar Dağlar” ve daha pek çok şarkısında olduğu gibi yerel olanı sevdiren “Barışçıl” bir üslup benimsemiştir. Yani isminin güzelliği işinin temizliğine ve içtenliğine sirayet etmiştir diyebiliriz.

O HEPİMİZİN ABİSİYDİ

1994 yerel seçimlerinde Doğru Yol Partisi’nden Kadıköy belediye başkanlığına aday olduğu fakat sağlık sorunları nedeniyle geri çekildiği doğrudur; ancak yaygın kanının aksine bu durum onun politik görüşüne işaret etmiyor. Barış Manço, Doludizgin programında Cem Karaca ile beraber yaptığı sohbeti sırasında üstüne basa basa hayatı boyunca hiçbir politik ve ideolojik görüşü savunmadığını belirtmiştir. Maalesef Türkiye’nin o dönemki sosyolojik sorunları sebebiyle, 1977 yılında “Saçlarının uzun olduğu” gerekçesiyle, Kurtalan Ekspres grubu turnesinde ekibe dinamitli saldırı bile düzenlenmiştir; amacı sanat üretmek, güzellik yaymak olan Barış abimizin böyle bir anısının olması toplumumuzun bir ayıbıdır ne yazık ki.

MÜZİK SERÜVENİNE ÇOK KÜLTÜRLÜ GİRİŞ

Müzik hayatına Galatasaray Lisesi’ndeyken başlayan Barış Manço’nun ilk grubu “Kafadarlar” dır. 1958 yılında ilk bestesi Dream Girl’ü yazmıştır. Aslına bakarsanız 1967 yılında Belçika’da, beraber çalıştığı Les Mistigris grubu ile yayınladığı EP’e kadar hiç Türkçe beste yazmamış, bizim “Kol Düğmeleri” olarak bildiğimiz bu parçası o zamanlar “Bizim Gibi” ismiyle piyasaya sürülmüştür.

Bir anda aklınıza “Belçika mı?” sorusu geldiyse diye bu noktada müzik kariyerinde ileriye hızlı bir sıçrama yapalım. Evet, kendisi 1966-1968 arasında Belçikalı Les Mistigris grubuyla çalışıyor, hatta ilerleyen zamanlarda Belçika tarafından ona Türk Kültür Elçisi unvanı verildiği gibi Belçika’nın Liège şehrinden “Onursal Hemşehri” unvanının da sahibi oluyor.

Galatasaray Lisesi’ndeki 2. grubu olan Harmoniler’le 3 tane 45’lik plak çıkarıyorlar. [Sevilen parçalarını (Çıt Çıt Twist/ Dream Girl) sizlerin de dinlemesi adına yazının sonuna bırakacağız.] Erken dönemde, daha 19 yaşında böylesine farklı tarzda bir müzik anlayışına sahip olması gerçekten etkileyici.

Lise eğitimini babasının vefatı dolayısıyla Şişli Terakki Lisesi’nde bitirmiştir ama lisans eğitimi için ağabeyi Savaş Manço’nun yanına, Belçika’ya otostopla gitmiş; orada da resim, grafik ve iç mimarlık eğitimi almıştır. Zaten Barış Manço Türkiye’den ayrıldıktan sonra da Harmoniler grubu dağılmıştır.

Barış Manço’nun üretken ve çalışkan karakteri biz onu seven kuşaklara gerçek bir örnektir. Lisans eğitimi sırasında garsonluk ve otomobil bakıcılığı yapmış, Belçikalı şair Andre Soulac ile Fransızcasını ilerletmiş kendisi. 1964’te dört şarkılık Fransızca iki EP* çıkarmış, başarısı sonucunda da bir Fransız radyosuna konuk olmuştur, hatta bu EP Türkiye’ye geldiğinde Manço’yu Fransız bir sanatçı sanmış radyocularımız. 1966’da Les Mistigris grubu ile tanışana kadar da “Golden Rollers” ve “The Folk 4” gruplarıyla konserler vermiştir.

Olympia’daki konseri sırasında tanıştığı Les Mistigris grubu ile beraber de 2 sene boyunca Fransa, Almanya, İsveç, Çekoslovakya ve Belçika’da sayısız konserler vermiştir. E hani lisans eğitimi derseniz, bölümünü de birincilikle bitirdi kendisi…

TÜRKÜ VE SAYKODELİK ROCK’I BİRLEŞTİRMEK, ÇILGINCA!

68’de yurda dönen Barış Çelebi’miz, Les Mistigris ile çeşitli nedenlerle yollarını ayırmak durumunda kalıyor. Yurt dışında kaldığı süre boyunca müzik tarzı Twist’ten Rock’n Roll’a kayan Manço, aslında bu Belçikalı grup ile beraber Türkiye’ye Saykodelik Rock türünü getiren ilk isimdir. 1968’de gelince hiç vakit kaybetmiyor bizim Barış Abimiz, o zamanlar -ismini sizin de pek iyi bildiğiniz- gitaristlerinin Mazhar Alanson ve Fuat Güner olduğu Kaygısızlar grubu ile beraber çalışmalara başlıyor. Kol Düğmeleri ve Seher Vakti şarkılarını da içeren plaklarıyla geniş kitlelere ulaşıyorlar. Bu grupla beraber daha pek çok türküyü Saykodelik tarzda yorumlayarak eşsiz tatta melez bir müzik elde ediyorlar. “Trip / Karanlıklar İçinde” plağı bunun çok güzel bir örneğidir, meraklıları için en aşağıda linkini paylaşmış olacağız. Kaygısızlar ile yaptıkları bu parçaların bu kadar önemli olma sebebi Anadolu Rock’ın temellerinin atılmış olmasıdır aslında. Doğu müziğine Batı yorumu katarak Türk müziği için apayrı bir mevsimin başlangıcı olmuşlardır. Zaten 1969’da Kaygısızlar ile yaptıkları “Ağlama Değmez Hayat” 45’liği Barış Manço’ya ilk Altın Plak Ödülünü* kazandırmıştır.

Müzik kariyerinin ileriki yıllarında hafif müzik, pop, teknopop, ilerici rock gibi tarzlarda daha çok eser verse de Anadolu Rock’ın altın çağlarını yaşayacağı 70’lerin başında Dağlar Dağlar plağı ile kariyerindeki ilk ve tek Platin Plak Ödülünü* almaya hak kazanmıştır. Dağlar Dağlar o güne kadar hep Batı enstrümanlarını kullanan Barış Manço’nun kendi tarzını bulma yolunda önemli bir adımıdır.

2007’de yayınlanmış bir reklam var, Sony Playstation 3 reklamı… Bu reklamı bilenler muhtemelen hangi konuya geldiğimizi anladı. Reklamın konumuzla ilgisi, fon müziği olarak seçilen şarkının Moğollar grubunun Garip Çoban parçası oluşudur. Parça, 1970’te yayınlanmıştır ve Saykodelik Doğu müziğinin harika bir örneğidir. 2007’de nasıl olduysa reklam için kullanılan bu eserin sahibi Moğollar, 1970’te ülkemizde büyük bir popülerliğe sahipti ayrıca müzik anlayışları da o dönem Barış Manço’suna hitap ediyordu.

Bu sebeple 1970’te Mançomongol grubunu kurarak bir araya geldiler ve “Binboğanın Kızı”, “İşte Hendek İşte Deve” gibi şarkılarıyla büyük beğeni topladılar. 1971’lerde ise çeşitli nedenlerle grup dağılınca Manço, Kurtalan Ekspres çalışmalarına başladı ve 80 darbesine kadar pek çok eser ürettiler, konser verdiler, ek olarak 1979’da Kurtalan Ekspres Yılın Grubu Ödülünü kazanmıştır.

12 Mİ DİYELİM 13 MÜ?

Barış Mançonun kariyeri boyunca 12 Altın Plak, 1 Platin Plak Ödülü bulunsa da aslında 13 Altın Plak olabilirdi. Zira 1980 yılında Nazan Şoray’a verdiği “Hal Hal” bestesi Nazan Şoray’a Altın Plak Ödülünü kazandırmış ve yılın şarkısı seçilmiştir.

Cem Karaca’nın siyasi sebeplerden ötürü Türkiye’den göçmek durumunda kaldığı 80’ler Barış Manço’nun ustalığa geçiş dönemidir. Kendisi de bu dönemde bazı engellere takılmıştır. 1981’de “Sözüm Meclisten Dışarı” adlı albümündeki 9 şarkıdan yalnızca “Arkadaşım Eşek”, “Şehrazat” ve “Dönence” onay alabilmiş, geriye kalan 6 şarkısı TRT Denetleme Kurulu’ndan geçememiştir.

82-85 arasında yurt dışında pek çok programa konuk olmuş, ilerici rock türünde pek çok eser vermiş. Zamanla pop, teknopop türlerine yakın bir tarza dönünce “Bugün Bayram”, “Gibi Gibi”, “Lahburger” gibi başyapıtlarını üretmiştir. (Lahburger’i dinlememiş olma ihtimalinize karşı yazının sonuna yine ekleyeceğiz, mutlaka dinlemelisiniz J.) Ayrıca 88 ve 89’da yayınladığı albümlerinde “Domates Biber Patlıcan”, “Nane Limon Kabuğu”, “Can Bedenden Çıkmayınca” gibi hepimizin aklına kazınan şarkıları bulunur. Bu güzel parçalar Barış Manço’ya, Sezen Aksu ile beraber 1989’da Yılın Pop Müzik Sanatçısı ünvanını getirdi.

EN GÜZEL DİL TATLI DİL TABİ Kİ BARIŞ ABİ!

Kendisi 5 dili akıcı şekilde biliyordu, Doğukan Manço verdiği bir röportajda babasına yöneltilen “En güzel dil hangisidir?” sorusuna “Tatlı dildir.” dediğini aktarıyor bizlere.

Kendisinin ülkemizde yerel bir sevgi dili oluşturma amacı güttüğünü söylesek hiç de yanılmış olmayız. 1988’de 7’den 77’ye adıyla herkesi kucaklayan kapsamlı bir televizyon programı projesine başladı. “Adam Olacak Çocuk”, “İkinci Kahvaltı”, “Dönence” ve “Dere Tepe Türkiye” adlarında özel bölümlerden oluşan bir belgesel projesiydi bu. Yıllarca TRT yönetiminden onay almaya çalışmış ve sonunda başarmıştı. Ayrıca 1995’te Japonya’daki başarılı turnesinin ardından 1996’da Live in Japan albümünü yayınlamıştır.

56 yıllık hayatına bu kadar iş sığdıran Barış Manço, 31 Ocak 1999’da kalp krizi geçirerek aramızdan bedenen ayrılmıştır. Arkasında bu kadar büyük bir kültür mirası bıraktığı için ona sonsuz şükranlarımızı sunuyoruz.

BBC’ye verdiği röportajda gözlemleyebildiğimiz gibi, kendisi Türkiye’nin kimlik sorunlarının oldukça bilincinde olan birisiydi. Onun deyimiyle ülkemiz Doğu’dakilere göre batıda, Batı’dakilere göre doğudadır. Bu noktada dengeyi tutturmak, çok çalışmak ve üretmek bu büyük sanatçımız gibi yılmadan ilerlemek biz genç kuşaklara düşen bir görevdir. Onun getirdiği bu “Barışçıl” üslubun hayranı olarak gururla söyleyebiliriz ki bilim ve sanatı yüceltmek, bu milletin karakteri haline getirmek için çok çalışacağımıza Barış Manço şahsında nice sanatçı ve bilim insanına söz veriyoruz!

İyi ki bu dünyaya geldi ve iyi ki bizim Barış Abimiz oldu, sonsuz saygılarımızla.

*Bahsettiğimiz linkler, keyifli dinlemeler:

Çıt Çıt Çedene – https://youtu.be/vUkXPi9NV1o

Karanlıkların İçinde – https://youtu.be/kwN0bG-1vTQ

Lahburger – https://youtu.be/xGz_-ZoqzQQ

*EP : EP, ortalama bir albümden daha kısa, genellikle 4-5 şarkı içeren kayıtlardır veya underground albümler de EP sayılabilir. Süresi genellikle yarım saatin altındadır. Daha uzunları LP olarak adlandırılır. (Tanım Wikipedia’dan aynen kopyalanmıştır. Kaynakça bölümünde adres yer almaktadır.)

*Plak ödülleri, plak satışı belli bir sayının üzerine çıkarsa eser sahibine verilir. Derecelerine göre ise şöyleler:

– Altın (Gold): 500.000
– Platin (Platinum):  1.000.000
– Multi-Platin (Multi-Platinum): 2.000.000+
– Elmas (Diamond): 10.000.000

Kaynakça

11 maddede Barış Manço’nun bilinmeyenleri. (2015). https://www.sabah.com.tr/galeri/kultursanat/11-maddede-baris-manconun-bilinmeyenleri/10 adresinden alındı

Barış Manço & Cem Karaca Sohbeti – Barış Manço 4✘21 DoluDizgin ( 1993 ). (2020). youtube: https://www.youtube.com/watch?v=QyoUDcCEaZM&list=LL&index=29 adresinden alındı

Barış Manço. (2020). wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/Bar%C4%B1%C5%9F_Man%C3%A7o adresinden alındı

barış manço bbc röportajı 1991. (2018). youtube: https://www.youtube.com/watch?v=SBsDMxzah9A adresinden alındı

Barış Manço CV. (tarih yok). tarihiolaylar: https://www.tarihiolaylar.com/biyografiler/baris-manco-cv-132#:~:text=4%20May%C4%B1s%201959’da%20babas%C4%B1n%C4%B1n,%C5%9Ei%C5%9Fli%20Terakki%20Lisesi’nde%20tamamlam%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1r.&text=Bar%C4%B1%C5%9F%20Man%C3%A7o’nun%20abisi%20Sava%C5%9F%20Man%C3 adresinden alındı

Barış Manço vefatının 20. yılında anılıyor… İşte Barış Manço’nun bilinmeyenleri. (2019). https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/magazin/baris-manco-vefat-yil-donumunde-aniliyor-baris-manconun-hayat-oykusu-41101016 adresinden alındı

Barış Manço: ”Daha Huzurlu Bir Ortam İstiyorum!” (29 Ocak 1999/Paparazi). (2011). web archive: https://web.archive.org/web/20170206141539if_/https://www.youtube.com/watch?v=RxfkuSLov70&feature=youtu.be&t=6m56s adresinden alındı

Barış Manço’nun Ödülleri. (tarih yok). barış manço mix: https://www.barismancomix.com/biyografi/odulleri.php adresinden alındı

DANİŞMEND, M. (2005). Unutma ki dünya fani… radikal: http://www.radikal.com.tr/hayat/unutma-ki-dunya-fani-864853/ adresinden alındı

EP. (tarih yok). wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/EP adresinden alındı

KayalarinOglu. (2003). barış manço kimdir? web archive: https://web.archive.org/web/20100628190111/http://www.kolikler.com/liste/cevap/982/Baris-Manco#1750 adresinden alındı

Playstation 3 Reklamı(Moğollar – Garip Çoban). (2019). https://www.eskimeyeneskiler.com/playstation-3-reklammogollar-garip-coban–456 adresinden alındı

‘Yaz dostum bir dünya ki haklı haksız karışmış…’ Türkiye, ‘Barış abisinin’ doğumgününü kutluyor. (2020). en politik: https://www.enpolitik.com/tarihte-bugun/yaz-dostum-bir-dunya-ki-hakli-haksiz-karismis-turkiye-baris-abisinin-dogumgununu-kutluyor-h318592.html adresinden alındı

Yolaçan, D. (2016). Altın&Platin Plak ve “Streaming”. https://muziklimevzular.blog/2016/03/27/altinplatin-plak-ve-streaming/: https://muziklimevzular.blog/2016/03/27/altinplatin-plak-ve-streaming/ adresinden alındı