İki Zihin Tek* Beyin Ortak Bilinç: Hogan İkizleri

Elif Sude Karaca 4 Ocak 2022

0 6 dakika okuma süresi

‘Yapışık ikizlik/Siyam ikizleri’, ‘Craniopagus ve Hogan ikizleri’ konularını açıklayarak benlik kavramına olan yaklaşımımızı ele alacağım bu yazıda öncelikle Siyam İkizleri’nin tarihçesine değinmek, ardından yapışık ikizliğin bilimsel tanımını yaparak Hogan ikizleri üzerinden belli başlı kavramları sizlere sunmak istiyorum.

Siyam İkizleri: Chang ve Eng Bunker

Avrupa tıp tarihi anekdot raporlarında yaşamsal faaliyetlerini sürdürebileceği belirtilen ilk yapışık ikizliğin tarihi bin yıldan daha eskiye dayanmaktadır⁽¹⁾, lakin en bilinen ve ilk kapsamlı belgelenen örneği tarihte karşımıza Chang ve Eng Bunker kardeşler olarak çıkmakta.

1811, Tayland doğumlu ikizler doğdukları anda kötü şans kaynağı, yaratık olarak görülmüş aynı zamanda dönemin kralı (Rama II) tarafından ikizler için idam hükmü verilmiş. Neyse ki o dönemde kralı meşgul eden farklı bir durumun ortaya çıkmasıyla bu hüküm uygulanmamış. Köyde doğan ikizler büyürken annelerinin de desteği ile aralarındaki kaynama bölgesini esnetecek hareketler yaparak bağı 10 santime kadar uzatıp beraber ayakta durabilecekleri şekilde gelişmişler. Zeki ve çevik olmalarıyla yöre halkının sevgisini de zamanla kazanmışlar.

8 yaşındayken yaşanan kolera epidemisinde babalarını kaybeden ikizler ailede oluşan maddi sıkıntılardan dolayı bitkisel yağ üretip satmaya, yumurtaları için ördek yetiştirmeye başlamışlar. 1824 yılında bir tüccarın gözüne çarpan ikizler, tüccarın seneler süren ikna çabalarının ve verdiği çeşitli vaatlerin -ki tüccarın hiçbirini gerçekleştirmediği belirtilmiş- sonucunda sergilenmek üzere ülkeden ayrılmışlar.⁽²⁾

Sizlerin de muhakkak kulağına geldiğini düşündüğüm, Victoria çağında en parlak dönemini geçiren ‘Ucube Gösterisi’nde yer alan ikizler -gösterinin ilk yılında yer alıyorlar- daha sonra yer aldıkları gösteri aracılığıyla ünleniyorlar. O dönem Tayland tarihte Siyam olarak yer aldığı için ‘Siyam ikizleri’ tabiri de ikizlerin ünüyle beraber Amerika ve Britanya üzerinden dünyaya yayılıyor. Burken kardeşlerin ilginç hayat hikayelerine buradan, daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.⁽³^)/⁽⁴⁾

Yapışık İkizlik

Geçmişten günümüze karşılaşılan en ilginç insan malformasyonlarından birisi şüphesiz ‘siyam ikizleri’ olarak da bilinen yapışık ikiz vakalarıdır. Her 200,000 canlı doğumda bir görülme oranıyla ender karşılaşılan yapışık ikizlik, ölü doğum olarak %40’lık, canlı doğum sonrası 24 saatlik süreçte yaşamını yitirme olarak %35’lik oranıyla yaşama şanslarının neredeyse hiç var olmadığı düşünülen vakalar olarak karşımıza çıkmakta. ⁽⁵⁾

İkiz doğumları günlere göre incelediğimizde:

Eğer bölünme döllenmeden sonra ilk 72 saat içinde olursa iki bebek, iki amniyon zar ve iki plasentanın oluştuğunu (diamniyotik, dikoriyonik),

Bölünme 4-8 günler arası gerçekleşirse iki bebek, iki amniyon zar ve bu aralıkta plasenta oluştuğu için tek plasentanın oluştuğunu (diamniyotik monokoriyonik), -ki en çok görülen ikiz gebelik türü budur-

8. günde olan bölünmelerde iki bebek, tek amniyon zar ve tek plasenta oluştuğunu (monoamniyotik monokoriyonik),

Bu dönemden sonra meydana gelen bölünmelerin sonucunda ise yapışık ikizlerin geliştiğini görmekteyiz. Temel olarak monozigotik oluşan bu ikizler, zigotun 13-14. güne doğru embriyonik eksenin oluşumuyla paralel eksen doğrultusunda ikiye bölünmesinin uyarılıp bu bölünme sonucu oluşan iki embriyonun tek amniyotik zar içerisinde gelişmesiyle oluşmakta.⁽⁶⁾

Yapışık ikiz (Conjoined Twins-CT) oluşum sürecini açıklamak için kullanılan fisyon ve füzyon olmak üzere iki ayrı ana teori hakkında detaylı bilgi için buraya bakabilirsiniz. ⁽⁷ ⁾

En yaygın görülen 5 farklı siyam ikizi kategorileri: Thoracopagus (kalp, karaciğer, bağırsak), omphalopagus (karaciğer, safra sistemi, bağırsak), pygopagus (omurga, rektum, ürogenital sistem), ischiopagus (pelvis, karaciğer, bağırsak, ürogenital sistem, ve son olarak bizim Hogan ikizleri üzerinden inceleyeceğimiz craniopagus (beyin, meninks) olarak karşımıza çıkmakta.⁽⁸⁾

Craniopagus ve Hogan İkizleri

Yapışık ikiz vakalarında Tatiana ve Krista’nınki gibi craniopagus ikizliği durumu, tüm yapışık ikizlerin sadece %6’sına tekabül ediyor ki bu yüzdelik oran ölü doğum ve 24 saat içerisinde kaybedilen vaka sayılarını kapsamamakta; genel canlı doğumlarda görülme oranı ise 2,5 milyonda bir.

Kısaca belirtildiği gibi craniopagus: ender rastlanan yapışık ikizlik malformasyonunun en nadir görülen, aynı zamanda tedavi ve yaşamsal süreci en zorlu geçen kategorisi.Genomları monozigotik olmalarından dolayı özdeş olup her zaman aynı biyolojik cinsiyeti paylaşan bu malformasyonda görülen kaynama, yüz veya foramen magnumu içermeyecek şekilde kafatasının herhangi bir bölümünde meydana gelebilmekte.⁽¹⁰^)/(¹¹⁾

*Cerebral deformity in total craniopagus*

Tedavi sürecinde günümüzde siyam ikizleri (çoğu kategorisi) her ne kadar cerrahi müdahale sayesinde ayrılabiliyor olsalar da Hogan ikizlerinin tomografi sonuçları doğrultusunda talamus bağlantısına sahip olmalarından dolayı ciddi yaralanma, ölüm riski öngörüldüğü için ikizlerin asla ayrılamayacaklarına karar verilmiş.^(14.1)^(14.2)

Lakin bu her Craniopagus ikizinin ayrılamayacağı anlamına gelmiyor.

Ayrıca cerrahi müdahale ile ayrılan Türk Craniopagus ikizleri Derman ve Yiğit hakkında bilgi edinmek isterseniz buraya bakabilirsiniz.

İkiz Zihin Ortak Bilinç ve Hogan İkizleri

İkizlerin bulunduğu beşinci kategori olan craniopagusta Hogan kardeşleri diğer craniopagus ikizlerinden ayıran bir özellik var: diğer craniopagus ikizlerinde iki kafatasının kısmi birleşimi görülürken Hogan ikizlerinde dört serebral yarımkürenin talamus köprüsü bağıyla bulunduğu tek kranyum yapılı kafatası görülmekte. Bu özel talamus bağlantısı sonucunda ikizlerdeki malformasyonun görülme olasılığı 2,5 milyonda birden bile düşük bir orana iniyor.

Kendileri hakkında yapılan çalışmalar da haliyle vakada farklı açıları ortaya çıkartan analizlerle dolu. Örneğin verilen beş yapışık ikizlik kategorilerinde çalışmalarda odağın daha çok bireyin işleyişine müdahale edemediği fizyolojik bir paylaşımın sonuçlarında ya da bu paylaşımın işleyiş mekanizmasında olduğu aşikâr. Oysa Hogan ikizlerini ele alan yazılarda, araştırmalarda odağın benlik, bilinç, zihin üzerine çekilmesiyle felsefi bir boyut kazandırılabilindiğini görmek mümkün. Hogan ikizlerinde söz konusu olan bu çoklu yaklaşım diğer craniopagus ikizlerine kıyasla bilimin daha kapsamlı sorulara yönlenmesini sağlayabiliyor.

Çünkü ikizler belirttiğim gibi ender olan malformasyonun en ender görülen kategorisinde ender rastlanan bir fizyolojik yapıya sahipler: Talamus bağına.

Peki Nedir Bu Bağlantıyı Özel Kılan?

Öncelikle talamusun görevinin duyarlılığımızın yönetimi, görsel, işitsel ve motor bilgi akışı kontrolü olduğunu hatırlatmakta fayda var. “İkizler her ne kadar oksipital ve parietal loblarını paylaşsalar da duyumsal izlenimlerini paylaşmaları loblarının yapışık olmasından dolayı değil; oluşan talamik köprünün bir sonucu”, diyor ikizleri doğdukları andan itibaren takip eden Dr. Cochrane. ⁽¹⁶⁾

Bu bilgiler ışığında sorunun cevabını ikizleri inceleyerek verebiliriz:

1.Dünyaya Birbirlerinin Gözünden Bakabiliyorlar

https://www.cbc.ca/cbcdocspov/features/the-hogan-twins-share-a-brain-and-see-out-of-each-others-eyes

Videoda görüldüğü gibi birbirlerinin duyu organları aracılığıyla edinilen çevresel bilgileri ortak kullanabiliyorlar. İkizlerin gözleri farklı yönlere baksa da birinin gördüğünü diğeri de algılayabiliyor. Aileleri bu konuda sadece Krista’nın izleyebildiği bir çizgi filmin Tatiana’yı çok güldürdüğünü anlatıyor.⁽¹⁷⁾

2.Birbirlerinin Uzuvlarını Kontrol Edebiliyorlar

https://www.cbc.ca/cbcdocspov/features/the-hogan-twins-share-a-brain-and-see-out-of-each-others-eyes

Anne Felicia Hogan “Birisinin bacağına dokunduğumda, diğeri de aynısını hissediyor, birbirlerinin uzuvlarını kontrol edebiliyorlar.” şeklinde açıklamaya devam ediyor.

Tatiana üç kol ve bir bacağı kontrol ederken Krista üç bacak, bir kolu kontrol ediyor. İkizler aynı zamanda uzuvlarının kontrolünü değiştirebiliyorlar.⁽¹⁸⁾

‘Vancouver’daki BC Çocuk Hastanesi’nden beyin cerrahı Douglas Cochrane, ikizlerin bu özelliğini 2 yaşlarındayken yaptığı bir testle tespit etti. Cochrane, kızların sadece görsel deneyimleri değil aynı zamanda duyuları da paylaştıklarına inanıyor.’

3.Uyarıları Ortak Alıyorlar

-Anneleri, birine verdiği emziğin ikisini de sakinleştirdiğini söylerken, ikizlerin doktorlarından bazıları da birinden kan alırken ikisinin de ağladığını aktarıyorlar.

Hogan ikizleri bilime benlik kavramını nasıl sorgulatıyor ve ortak bilincin zihin-beden ikilisine nasıl bir etkisi olmuş olabilir?

Zihin ile beyin arasındaki ilişki özellikle son zamanlardaki psikiyatrik ve nörobilimsel söylemlerde olmak üzere, zihinle alakalı tüm tartışmalarda belirgin.

“İnsanoğlu bilmelidir ki neşe, sevinç, gülme ve sporlar, ve acı, keder, ümitsizlik ve yaslar hep beyinden gelir. Ve bununla biz, özel bir yolla, akıl ve bilgiye erişiriz, ve görür ve duyarız ve neyin pis neyin adil olduğunu biliriz, neyin iyi neyin kötü, neyin tatlı ve neyin tatsız olduğunu…Ve aynı organla aklımızı kaybeder ve deliririz ve korkular ve dehşet bizi sarar…Ve tüm bunlara beyin sağlıklı olmadığında maruz kalırız… ” Hipokrat (MÖ IV.) Kutsal Hastalık Üzerine.

Çok eski yıllardan itibaren beynin taşıdığı önemin anlaşılmış olduğunu görüyoruz. Çağ ilerledikçe işleyişi üzerine araştırmaların yapıldığını, yapılmaya da devam edileceğini rahatlıkla söyleyebiliriz.

Fiziksel tanımlaması yapılan beyin aracılığıyla oluşan maddi tanımlaması yapılamayan bilinç, zihin kavramları benliğe ulaşmamızı sağlıyor.

Ayrı ayrı tanımlamak gerekirse:

Bilinç kısaca benzersiz düşüncelerimiz hakkındaki bireysel farkındalığımızdır diyebiliriz, yani deneyimlerimizi kapsıyor.
Benlik ise bilinç ile alınan tüm deneyimler sonucunda zihin yapısını oluşturan dinamik kişilik özellikleri olarak açıklanabilir.

Filozof Colin McGinn’e göre eğer arkadaşımız yeşil bir şeye bakıyorsa, arkadaşımıza bakarak onda gözlemi sonucu oluşan yeşil algısını göremeyiz. Böyle bir algı birleştirme eylemi bilincin doğası tarafından dışlanır; ancak ikizlere baktığımızda duyu algılamalarının ortak olması aynı zamanda deneyimlerinin de paylaşılması anlamına geliyor, burada ortak bilinç kavramının yükseldiğini görüyoruz. Öyleyse ikizler benliğe sahip olmanın temel kuralına uymuyorlar, yani ‘Herkesin deneyimi kendine aittir’ geçersiz kılınmış durumda, dolayısıyla benlik kavramının tanımlanmasında bir eksiklik olduğunu söylemek mümkün gibi duruyor.⁽¹⁹⁾

Küçük ölçekten bakarsak craniopagus ikizlerinin psikolojik gelişimleri sonucunda birbirlerinden farklı zevklere, yeteneklere, ilgi alanlarına, yönelimlere sahip olabildiklerini görebiliyoruz, bunu kaynamanın yalnızca kafatasında görülmesi sonucunda duyu paylaşımı olmamasına yorabiliriz ancak yine de kafatasından birleşen kardeşlerin deneyimlerinin birbirlerine ne kadar yakın olacağını; aynı zamanda ikizlerin genomik olarak özdeş olduklarını unutmamakta fayda var. Ayrıca deneyim benzerliği bu kadar yüksekken kardeşlerin gene de birbirinden çok farklı karakterlere sahip olabilmesi ilgi çekici. (İki örneğe buradan ve buradan ulaşabilirsiniz.)⁽²⁰⁾

Ölçeği küçülttüğümüzde deneyim paylaşımı var olan Hogan ikizlerinde de farklı iki karakterin oluştuğunu görebiliyoruz. Yani deneyim benzerliği artsa dahi kardeşlerin karakter farklılığı hâlâ net bir şekilde gözlemlenebiliyor.

Descartes’ın önemli tezlerinden biri, bedensel duyuların öznelliği üzerine odaklanmıştır. Ona göre duyular dış gerçeğin birebir kopyası olmadığından nesnel olmayan duyularımız bizi yanıltabilir ve aldatabilirdi. Bu yüzden zihin, duyularla değil düşünceyle özdeşleşiyordu. Tatiana’nın sevdiği bir filmden Krista’nın hiç hoşlanmaması ufak da olsa bu açıklamaya bir örnek teşkil edebilir. Aynı zamanda frontal loblarının ayrı olması da Descartes’ın bu teorisini destekler nitelikte.⁽²¹⁾

Ancak hâlâ cevaplanmamış sorular var, örneğin bir bilinç paylaşımı olduğu aşikâr ancak bu akışın sürekli, kısmi ya da kontrollü olup olmadığı ile ilgili net bir bilginin olmadığı belirtilmiş⁽²²⁾, yeni bir çalışmaya da ben denk gelmedim. Üç farklı akış haliyle benlik ile ilgili sorduğumuz soruya farklı cevaplar verilmesini sağlayacaktır ancak ben sizlere genel hatlarıyla vakayı tanıtıp sadece tıbbi değil farklı bilimsel ve felsefik yeni pencerelerin vaka üzerinden açılabileceğini göstermek istedim. Umarım sizler için okuması keyifli bir yazı olmuştur.

Ayrıca İlgisini Çekenlere:

Belgeselin videosu: https://www.youtube.com/watch?v=N1Mac4FeKXg

1- A Case of Shared Consciousness