Dünya Kanser Günü, ilk kez 2005 yılında ülkemizin de yakın iş birliği içerisinde olduğu Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü(UICC) tarafından ilan edilmiştir. Her yıl 4 Şubat’ta Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü(UICC) ve ortak kuruluşların birlikte yürüttüğü; pek çoğu önlenebilecekken ölümle sonuçlanan kanser hastalığı için kampanyalar düzenlenmektedir. Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü(UICC), 2018’de yeni üç yıllık temasını “Kararlıyım ve Yapacağım” olarak belirledi. “Kararlıyım ve Yapacağım” sloganı, bireysel kararlılığı güçlendirici bir eylem çağrısıdır ve geleceği etkilemede bugünden eyleme geçmenin önemini vurgular. Biz de bundan ilham alarak şöyle diyoruz: “Kanserden korunmak, erken tanı ve en iyi tedavinin seçimi için, yeni ve doğru bilgiler öğrenmeye kararlıyım ve yapacağım…”
Dünya Kanser Günü; yankı uyandırmayı, değişimi aşılamayı ve farkındalık gününün geçtikten çok sonraları da sürdürülecek bir düşünceyi harekete geçirmeyi amaçlayan bir kampanyadır. Temel amacı ise kanserin neden olduğu hastalık ve ölümleri önemli ölçüde azaltmak ve toplumları önlenebilir hastalıklara karşı tutum konusundaki adaletsizliği sona erdirmek için bir araya getirme fırsatı sunmaktır.
Unutmayın, kanser hastalığı erken evrede YAKALANABİLİR, DURDURULABİLİR ve İYİLEŞTİRİLEBİLİR!
Günümüzde kanser hastalığı hem dünya hem ülkemiz için ölüm nedenleri arasında ikinci sırada yer almaktadır. Dünya genelinde yaklaşık her 6 ölüm sebebinden biri, ülkemizde ise her 5 ölüm sebebinden biri kanserdir. Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı(IARC) istatistiklerine göre 2020 yılında dünya çapında 19,3 milyon kişiye kanser teşhisi konulurken ve 10 milyon kişi kanserden hayatını kaybetti. Türkiye’de 2020 yılında 233.834 kişiye kanser teşhisi konulurken, 126.335 kişi kanserden hayatını kaybetti.
- Türkiye’de 2020 yılında erkeklerde en çok ölüme neden olan kanser türü akciğer kanseri, kadınlarda ise meme kanseridir.
- 60 yaşın üzerinde; erkeklerin kanser riski kadınlara oranla daha fazladır.
- Tüm yaş gruplarında; erkekler, kadınlara göre kanser nedeniyle daha fazla ölmektedir.
- Ülkemizde kadın kanserleri(rahim ağzı kanseri gibi) dışında her türlü kanserin erkeklerde daha fazla ölüme neden olduğu tespit edilmiştir.
- Kansere bağlı ölümler en yüksek seviyesine 65-74 yaş aralığında ulaşmaktadır.
- Toplam ölümlere kıyasla kansere bağlı ölüm oranının en yüksek olduğu bölge Marmara Bölgesi iken en düşük olduğu bölge Güneydoğu Anadolu bölgesidir.
- Ülkemizde Dünya Sağlık Örgütü(WHO) önerileri ile kayıt, önleme, tarama ve tedavi çalışmalarını bir arada barındıran Ulusal Kanser Kontrol Programı 2008 yılından beri yürütülmektedir.
- Türkiye’de kansere bağlı ölümlerin 2009-2018 yılları arasında arttığı gözlemlenmiştir.
ÜLKEMİZDE YÜRÜTÜLEN “KANSERDE ERKEN TEŞHİS” PROGRAMLARI
Ülkemizde Dünya Sağlık Örgütü(WHO) tarafınca taranması önerilen; meme, kalın bağırsak ve rahim ağzı kanserleri için toplumun kaynaklarına ve hastalık yüküne uygun olarak tarama programları yürütülmektedir. Ülke genelinde kanser taramalarını; Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) ücretsiz olarak yapmaktadır. Erken teşhiste en önemli faktör, kişinin bu konuda bilinçlendirilmesidir. Erken tanı için aşağıdaki yöntemler uygulanmaktadır:
- Meme kanseri tarama programı;
20-40 yaş arası kadınlara; verilen eğitimlerle ayda bir kendi kendine meme muayenesi yapmaları, meme kanseri belirtilerden biri görüldüğünde ise vakit geçirmeden doktora başvurmaları gerektiği öğretilmektedir. Ayrıca 2-3 yılda bir sağlık kuruluşlarında meme muayenesi olunmalıdır
40-69 yaş arası kadınlar; ayda bir kendi kendine meme muayenesi yapmalı, yılda bir sağlık kuruluşlarında meme muayenesi olmalı ve iki yılda bir mamografi çektirilmelidir. - Kalın bağırsak kanseri tarama programı;
50-70 yaş arasındaki kadın ve erkeklere 2 yılda bir gaitada gizli kan testi (GGT) yapılmakta, 10 yılda bir kolonoskopi önerilmektedir. Ailede kalın bağırsak kanseri öyküsü olanlarda ise tarama 40 yaşından itibaren yapılmaktadır. - Rahim ağzı kanseri tarama programı;
30-65 yaş arası tüm kadınlara 5 yılda bir HPV-DNA ve smear testi yapılmaktadır.
Tüm bu tarama programlarımızda tarama sonrası pozitif çıkan kişilerin tanı ve tedavisi için Kanser Dairesi Başkanlığı’nca 81 ile yönelik hastaların yönlendirileceği ve tanıdan tedaviye Avrupa Birliği kriterleri çerçevesinde hizmetler veren merkezlere gönderilmektedir.
“PEKİ NASIL KORUNACAĞIZ?“
Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü(IARC) ve Dünya Sağlık Örgütü(WHO) gibi kanser alanında yoğun çalışmaları bulunan uluslararası saygın kuruluşlar, herkesin küçük ya da büyük önlemlerinin uzun vadede olumlu değişimlere yol açacağını ifade ederek kişileri kanserden korunma yolunda şu risk faktörlerinden kaçınmaya davet ediyor:
- Sigara ve dumansız tütün ürünlerini de içeren tütün kullanımı
- Fazla kilolu veya obez olma
- Düşük meyve ve sebze alımını içeren sağlıksız beslenme
- Fiziksel aktivite eksikliği
- Alkol kullanımı
- Cinsel yolla bulaşan Human Papilloma Virus (HPV) enfeksiyonu
- Hepatit veya diğer kanserojen enfeksiyonlara maruziyet
- İyonlaştırıcı ve ultraviyole radyasyon maruziyeti
- Kentsel hava kirliliği
- Katı yakıt kullanımından kaynaklanan iç mekan dumanı
Yazar: SİNEM SİPER – GÜTBAT
