Son zamanlarda “metaverse” kavramını duymayan yoktur. Youtube, Instagram Twitter ve diğer birçok sosyal medya platformunda ‘’Metaverse’’ kavramı karşımıza çıkıyor. Facebook’un adını ‘’Meta’’ olarak değiştirerek dahil olduğu, birçok teknoloji devinin yatırım yapmaya başladığı bu kavram oldukça popüler olmaya başladı. Peki internetin gelecekteki ana kahramanı olacak Metaverse nedir?
Metaverse hakkında konuşurken internet sistemini kökünden değiştirecek Web 3.0 hakkında konuşmazsak olmaz. Çünkü Web 3.0, Metaverse için bir altyapı olacak. Bu yüzden Metaverse kavramını anlamak için öncelikle internetin altyapı geçmişini ve bunlara bağlı olarak geçmişteki sistem değişikliklerini ele almak gerekir.
Web 1.0 ve Web 2.0 Nedir?
İnternetin ilk ve en ilkel dönemi olarak bilinen 1990’da ortaya çıkan Web 1.0; kullanıcının internette sadece gözlemlediği, bir izleyici gibi internette olan bitenleri sadece görerek takip ettiği, kullanıcıların internete bir şey katamadığı yani içerik oluşturamadığı bir dönemdir. Uzmanlar bu web sistemini ‘’salt okunur web’’ olarak tanımlamıştır. Bu dönemde tek yönlü bilgi akışı gerçekleşir. İnterneti kullanan sayısı da bu zamanlara göre çok düşük ve internetteki bilgi birikimi azdır.
Web 1.0’daki aracılar, sunuculardı. İnternet sadece bir kütüphaneden ibaretti. 1999’dan itibaren yavaş yavaş Web 2.0 dönemine geçildi. Statik web siteleri yerini dinamik web sitelerine bıraktı. Arama motoru çok geliştirildi ve kullanımı çok daha basitleştirildi. Web 1.0 sistemindeki aracı olan sunucular, yerini platformlara bıraktı. Bilgi birikimi artık çift yönlü bir hal aldı. Kullanıcılar internetten bilgi edinirken aynı zamanda internete içerik üretmeye başladılar. Bu yüzden şu an kullandığımız sosyal medya platformları Web 2.0’ın eserleridir.
2000 yılından itibaren internet kendi içinde değişimler gösterse de sistem bazında çok ciddi değişiklikler meydana gelmedi. İnternet insanlara yetmemeye başladı, yavaş değişimler internetin işleyişine tersti. Teknolojinin de hızla gelişmesiyle beraber ufuklarda Web 3.0 kavramını görmeye başladık. Metaverse de Web 3.0’ın bir getirisi olacak. Peki web 3.0 hayatımızda ne değiştirecek?
Web 3.0 Nedir?
Web 3.0, semantik web yani “yapay zekalı web” demektir. İçerik kontrolünün insan elinden çıkarak yazılımların kontrolüne geçtiği dünyadır diyebiliriz. Öyle ki birbiri ile konuşan veri tabanları sayesinde, bizim neyi sevip neyi sevmediğimizi anlayan ve buna göre içerik üreten bir web dünyasıdır. Bu dünyanın, içinde internet olan tüm cihazları da kapsayacağını düşünürsek, Web 3.0′ı bizi anlayan robotik teknolojilerin bütünü olarak düşünebiliriz.
Web 2.0’daki uygulamalar bir diğer deyişle ”app”ler, Web 3.0’da ”dapp” (Decentralized app, merkeziyetsiz uygulama) olarak değişecekler. Yani internette gezinmek için uygulamalar yerine cüzdan mantığı ile çalışan dapp‘ler kullanılacak. Böylece üretilen içeriğin ücretini, sadece üretici alacak ve uygulamalar bundan herhangi bir kar güdemeyecek.
Web 3.0 merkeziyetsiz web anlamına da gelir. Bu web sistemi sunucu gerektirmeden 2 farklı kullanıcının hiçbir aracı olmadan birbirine bağlanmasını sağlar, yani aracı olarak sunucular ya da platformlar olmayacak. Bu şekilde veriler uygulamalarda tutulmak yerine kullanıcılar verilerine sahip olacaklar. Bu yüzden blockchain sistemi web 3.0’ın temellerini oluşturur. Eğer internetin altyapısını web 3.0 olarak adlandırırsak bu sistemin üstyapısı Metaverse olacak. Peki Metaverse nedir?
Metaverse Nedir?
Metaverse kavramından ilk olarak Neal Stephenson isimli yazarın Snow Crash romanında bahsedildi. Romanda gerçek insanların avatarlarının bulunduğu üç boyutlu sanal bir dünyaya Metaverse ismi veriliyordu.
‘’Meta’’ kelimesi Yunancada ‘’öte’’ anlamına gelirken İngilizcede ‘’Evren’’ anlamına gelen ‘’Universe’’ kelimesi ile ‘’Meta’’ birleşip ‘’Evrenin Ötesi’’ anlamına gelmektedir. Peki neden internetin geleceğine‘’Metaverse’’ adı verilmiş?
Metaverse, tüm şirketlerin dijital dünyalarının birleştirilmesiyle oluşturulan (web 3.0) sanal paylaşım alanı, yani içinde tüm dijital dünyaların bulunduğu gerçekle sanalın arasındaki çizgilerin tamamen kalktığı kurgusal evren olacak.
Metaverse dünyasına girdiğimizde bir bakıma, aniden herhangi bir oyun dünyasına daldığımızı düşünebiliriz. Metaverse dünyasında bir anda, bir aksiyon oyununa girip kötü karakter olarak dünyayı yok etmeye çalışabilirsiniz ve başka bir zaman da kendinizi işlerinizi sanal dünya üzerinden hallederken bulabilirsiniz. Kısacası Metaverse dünyasının herhangi bir sınırı yok, dilediğiniz zaman aklınıza geleni sanal dünyada çok üst düzey bir kullanıcı deneyimiyle yapabilirsiniz.
İnsanlar bu sanal ortamlarda toplantılarını yapacak; eğlenme, gezme, keşif yapma etkinliklerini çok rahat bir şekilde gerçekleştirecekler. Bilgisayar başında değil de, bahsettiğimiz gibi sanki kendini gerçek dünyanın içinde faaliyetler yapıyormuş gibi hissedecekler.
Metaverse; arazi, binalar, avatarlar ve hatta isimlerin alınıp satılabildiği, genellikle kripto varlıklar kullanılarak blockchain sistemiyle ticaretin gerçekleştirildiği bir alan olacak. Hatta bu ticaretlerin bir kısmı şimdiden başladı. İnsanlar sanal ortamda sergileyebilmek için sanal sanat eserleri alıyorlar.
Pandemi döneminde büyük bir çoğunluk evden çalışmaya başladı. Her ne kadar bu durumdan mutluymuş gibi görünseler de çalışmak için sosyal ortama ihtiyaç duyuyorlar. Bu durum Metaverse ile sanal ortamda gerçekleşebilir. İnsanlar Metaverse ile sanal dünya üzerinden çalışabilecek hale gelebilirler.
Metaverse’e Hangi Cihazlarla Bağlanılacak?
Birçok insana göre, gelecekte oluşturulacak olan bu Metaverse’e sanal gerçeklik veya artırılmış gerçeklik yoluyla ulaşmak mümkün olacak.
Sanal gerçeklik gözlükleri, şu anki teknolojileri ile Metaverse deneyimini bize yansıtacak kadar gelişmemişler. Ağır olmaları, bilgisayarlarla bağlantılarının kablo ile sağlanıyor olması ve en önemli sorun olarak çözünürlüklerinin yetersizliğiyle kesinlikle geliştirilmeleri gerekiyor. Üstelik bizim jest ve mimiklerimizin takip edilmesi ile yaptığımız hareketlerin fiziksel olarak bize bir geri bildirimi olmalı. Bunlar da henüz sanal gerçeklik gözlükleri ile iletilecek durumda değiller.
Yakın zamanlarda belirli teknoloji firmaları bu sorunlar üzerinde yoğunlaşarak sanal gerçeklik gözlüklerini geliştirmeye çalışıyorlar. Henüz son kullanıcıya yansımış bir durum olmasa da çalışmalar umut verici. Teknoloji firmaları şu sıralarda insanın göz çözünürlüğüne yakın seviyede bir sanal gerçeklik gözlüğü ürettiklerinden bahsediyorlar. Kullananların gözlük hakkında yaptıkları yorumlar gayet iyi düzeyde.
James Dashner adlı yazarın Sanal Ağ adlı serisinde karakterler bir tabutun içine girerek sanal evrenin derinliklerine dalıyordu. Kim bilir, bir gün belki de Metaverse’e girerken de dokunma duyusunu algılamamız için tabuta girmemiz gerekir.
Sanal Kimliğimiz Metaverse İçinde Nasıl Olacak?
Günümüzdeki internetin yani Web 2.0’ın getirdiği ürünlerden biri yukarıda bahsettiğimiz üzere sosyal medya. Sosyal medyada herkesin kendine özel olan sanal bir kullanıcı adı ile profil fotoğrafı yani avatarı var. İnsanlar bu avatarlar ile birbirlerini bularak tanışıyor ve vakit geçiriyorlar.
İleride yani Metaverse yaygınlaştığında bu avatarlar yeterli olmayacağından dolayı avatarların yerine ‘’Metahuman’’ adı verilen üç boyutlu karakterlerimiz ortaya çıkacak. Bu karakterler bizim her anımızda duygusal durumlarımızı ve hareketlerimizi simgeleyecekler.
Eskiden Metahuman teknolojisindeki karakterler, süper bilgisayarlarda yapılıyordu. Filmlerde bu teknolojiyi kullanmak için her kareyi ayrı ayrı işlemek gerekiyordu ve bu ciddi bir uğraşa dönüşüyordu. Artık metahumanları neredeyse cep telefonları bile yapabilecek halde. Bu yüzden bu teknolojinin çok yakın gelecekte son kullanıcıya ulaşabileceğini söyleyebiliriz.
‘’Geleceğin Sanal Dünyası’’
Metaverse’e genel çapta baktığımızda bu teknolojinin gerçekleşmesi için daha zaman gerektiği bir gerçek ama uzak bir hayal olduğu söylenemez. İnsanlar şimdiden Metaverse’e ve onun adını bulunduran birçok yatırım araçlarına yatırım yapmaya başladılar.
Metaverse dünyasının sadece oyun platformlarını kapsamadığını söylemiştik. İnsanlar bu ortamlarda sadece eğlenmek için bulunmayacaklar, birçok işlerini burada halledecekler.
Metaverse dünyasının insanlara çok şey katacağını düşünürsek bu teknolojinin kullanılacağı alanların git gide artacağını söyleyebiliriz. Bu yüzden Metaverse hakkında düşünceler giderek değişecek ve daha farklı konu başlıklarıyla Metaverse kavramını birlikte duyacağız ve bu konuları birlikte konuşacağız.
Kaynakça
- Gümüş, İ. (2021, Kasım 28). İnternetin Geleceği: Web3.0 nedir? Shiftdelete: https://shiftdelete.net/internetin-gelecegi-web-3-0-nedir adresinden alındı
- Palmer, M. (2021, Kasım 12). A Beginner’s Guide to the Metaverse. Shifted: https://sifted.eu/articles/metaverse-what-is-it-guide/ adresinden alındı
- Uyan, G. (2021, Kasım 8). İnternetin geleceği Metaverse nedir, nasıl alınır? Donanım Haber: https://www.donanimhaber.com/metaverse-nedir-gelecek-burada–140595 adresinden alındı
