Böbrek Naklinde Dünya Lideri Miyiz?

Dünyada ilk başarılı böbrek nakli, aynı zamanda ilk organ nakli 1954 yılında Amerikalı cerrah Joseph Murray tarafından gerçekleştirilmiştir.

Türkiye’de organ nakli ile ilgili çalışmalar 1970’li yılların başlarında Prof. Dr. Mehmet Haberal tarafından Hacettepe Üniversitesi’nde köpekler üzerinde yapılan deneysel çalışmalar ile başlatıldı. 1969 yılında biri Ankara, biri İstanbul’da olmak üzere 2 adet kalp nakli ameliyatı gerçekleştirilmiş, ancak istenilen sonuçlar alınamamıştı. 3 Kasım 1975, Türkiye’de gerçek anlamda organ naklinin başladığı gün olarak tarihe geçti. Dr. Haberal ve ekibi Hacettepe Üniversitesi’nde Türkiye’de ilk başarılı böbrek naklini anneden oğluna yaptıkları nakil ile gerçekleştirdiler. Aynı ekip, 10 Ekim 1978 tarihinde “Eurotransplant” aracılığı ile yurt dışından getirtilen bir kadavra böbrek ile ilk kadavra kaynaklı organ naklini gerçekleştirdi. 3 Haziran 1979 yılında Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkındaki 2238 sayılı kanun yasalaştı. Kanunun çıkmasından yaklaşık 2 ay sonra yani 27 Temmuz 1979’da aynı ekip, trafik kazasında ölen bir vatandaşımızın böbreğini alarak Türkiye’de ilk yerli kadavra kaynaklı böbrek nakli ameliyatını da gerçekleştirdi.

1980 yılında Türkiye Organ Nakli ve Yanık Tedavi Vakfı kuruldu. 1985’te ise Organ Nakli Hastanesi hizmete girdi. Bu tarihlerde kadavradan alınan böbreklerin en fazla 48 saat muhafaza edilebileceği düşünülüyordu. Dr. Mehmet Haberal ve ekibinin Eurotransplant aracılığı ile Türkiye’ye gelen ve soğuk iskemi zamanı, yani saklanma süresi 111 saat olan bir böbreği başarı ile nakletmesi dünya çapında geniş yankı uyandırdı ve böylece böbreklerin ülkeler hatta kıtalar arasında rahatlıkla gönderilebilmesinin yolu açıldı. O zamandan beri, Türkiye’de yıllık böbrek nakli sayısı istikrarlı bir artış yaşıyor. 2021 itibariyle Türkiye, özel ve kamu sağlık kuruluşları tarafından 78’e yakın böbrek nakil programı sunmaktadır.

ŞU AN ÜLKEMİZ, CANLI DONÖRDEN YAPILAN BÖBREK NAKLİ ORANLARINDA DÜNYADA İLK SIRADA YER ALIYOR.

Bu operasyonların istatistikleri dünya ülkeleriyle karşılaştırıldığında iki nokta oldukça göze çarpmakta:

Bana öyle geliyor ki insanlar, söz konusu sevdikleri olunca hiç düşünmeden canını ortaya koyabiliyor çünkü yine canlı vericiden yapılabilen karaciğer nakillerinde de dünyada ikinci sıradayız. Fakat kadaverik bağışlarının yetersiz oluşu nedeniyle resmi veriler ülkemizde her gün 8 kişinin organ beklerken vefat ettiğini söylüyor.

11 Ağustos 2022 tarihinde, meslek hayatı boyunca 300’den fazla hastaya organ nakli yaparak rekor kıran genel cerrahi uzmanı Op. Dr. Timur Didinen hocamız da ne yazık ki böbrek nakli beklerken vefat etti. Ailesinin bağış teklifini reddedip yalnızca kadaverik böbrek kabul edeceğini söyleyen Dr. Timur Didinen uzun yıllar Bursa’da organ bağış koordinatörlüğü yapmış ve yüzlerce hastaya umut olmuştu.

Dr. Timur Didinen bu rekor başarının altında yatan sırrın hasta yakınlarını ikna etmek değil bilgilendirmiş olmak olduğunu özellikle vurguladı. Birçok hasta ve hasta yakınlarının “Dinen sakıncası var mı? Vücut bütünlüğünü bozacak mısınız? Aldığınız organlar kimlere gidecek?” sorularını yanıtlamış özellikle dini kaygıları gidermek adına Maide Suresi 32. Ayete dikkat çekmişti.

Yine bu konuya ilişkin 2020 Mart ayında “Ölen İnsanların Organlarının Kullanımı ve Bu Konuya Dini Bakış” adlı Uluslararası Sempozyuma da Dr. Haberal başkanlık etmiş, sempozyumun geniş kitlelere ulaşabilmesi ve en yüksek faydanın sağlanabilmesi amacıyla, Sağlık Bakanı’nın yanı sıra dünyanın farklı bölgelerinden çok sayıda bilim insanı, din adamları ile Tıp ve İlahiyat Fakültesi öğrencileri, etkinliğe davet edilmişti. Yayımlanan kamuoyu duyurusunda, sempozyumun amacı; “Sahip olduğumuz imkanları en iyi şekilde kullanmaya devam edebilmemiz için, farklı dinlerin organ nakline bakışını incelememiz ve bu konunun yol açtığı sorulara cevap aramamız gerekiyor” ifadeleriyle anlatılmıştı.

Lyfboat adlı sağlık platformu ‘’böbrek naklinde en iyi ülkeler’’ başlıklı yaptığı haberde Türkiye’yi üçüncü
sırada andı. Listenin birinci sırasında dünyadaki en büyük organ nakil programına sahip ülke olan Amerika bulunmakta fakat unutulmamalı ki oranlar bağış bekleyen hastalar için yalnızca sayılardan ibaret.

Larry Swiling adlı adamın böbrek nakli bekleyen eşi için boynuna pankart asıp sokak sokak gezerek böbrek araması, Amerika için çok uzak bir tarihe dayanmıyor. Swiling bir yılın sonunda ancak gönüllü bir bağışçı bulmuştu. Canlı donörlerden alınabilen organlar için bile hayata tutunmak bu kadar zor olurken yalnızca kadaverik bağış alabilen hastalar için bu süreç imkansızlığın kıyısında ilerliyor.

Ülkemizde her birey henüz sağlıklıyken ölümünden sonra vefatı beyin ölümü ile gerçekleştiği takdirde, isteği doğrultusunda cenaze bütünlüğü bozulmayacak şekilde kadaverik organ bağışçısı olmayı organ bağış koordinatörlüklerine beyan edebilmektedir. Türkiye alanında uzman cerrahlar sayesinde dünyada en ileri ülkelerden biridir ama kadaverik bağışların artması için de halkın daha çok bilinçlenmesi gerektiği oldukça açıktır.

KAYNAKÇA:

1- Oya Andacoglu and Fazil Tuncay Aki – Kidney360 July 2021, 2 (7) 1160-1162; DOI: https://doi.org/10.34067/KID.0002542021
2- Türkiye 2018 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu https://nefroloji.org.tr/uploads/folders/file/REGISTRY_2018.pdf
3- Türkiye Organ Nakli Deneği http://www.tond.org.tr/tr/sayfalar/history_emblem.php
4- 5 Best Countries For Kidney Transplant https://www.lyfboat.com/knowledge-center/5-best-countries-for-kidney-transplant/
5- Prof. Dr. Mehmet Haberal Dünya Organ Nakli Derneği ve Sempozyumu Başkanı http://www.kanalb.com.tr/haber.php?HaberNo=131108
6- 300’den fazla hastaya nakil yapan doktor, organ beklerken öldü https://www.ntv.com.tr/turkiye/300den-fazla-hastaya-nakil-yapan-doktor-organ-beklerken-oldu,gns-0lfjwUSnmkBsxurIgA